Ο ανδριάντας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, στην πλατεία Κολοκοτρώνη, μπροστά από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.  

Ο έφιππος ανδριάντας του στρατηγού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, στον προαύλιο χώρο του Ιστορικού και Εθνολογικού Μουσείου, αποτελεί σύμβολο ελευθερίας και ήθους, σύμβολο της Ελλάδος. 

Ο γλύπτης Λάζαρος Σώχος θέλησε να παρουσιάσει τον "Γέρο του Μοριά" τη στιγμή που ετοιμαζόταν να δράσει στο πεδίο της μάχης. Ο στρατηγός παρουσιάζεται έφιππος με πλήρη πολεμική εξάρτηση και με εκτεταμένο το δεξί του χέρι, να δείχνει είτε το πεδίο μάχης είτε τα εχθρικά στρατεύματα. Η σύνθεση αναδεικνύει τον ηγετικό και δυναμικό χαρακτήρα του Κολοκοτρώνη, ενώ πρόκειται για μια στιγμή πριν τη διεξαγωγή μάχης, κατά την οποία ο αγέρωχος στρατηγός παρουσιάζεται αποφασιστικός να απευθύνεται, με στραμμένο το κεφάλι, προς τους συμπολεμιστές του. 

Καρτ ποστάλ με το γύψινο πρόπλασμα του έφιππου ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, με φωτογραφία του ίδιου του γλύπτη, Λάζαρου Σώχου, σε ένθετο εικονίδιο. 

Για την πιστή απόδοση της μορφής του Κολοκοτρώνη ο γλύπτης μελέτησε τα απομνημονεύματα του ήρωα, την ενδυμασία, τον οπλισμό και την ιπποσκευή. Ιδιαίτερα για την απόδοση του προσώπου, πέρα από τη φυσιογνωμική μελέτη των συγγενών του ήρωα, χρησιμοποίησε εκμαγείο, που είχε ληφθεί από τον νεκρό του Κολοκοτρώνη και σήμερα βρίσκεται στο Εθνολογικό Ιστορικό Μουσείο.

Η ιστορία του γλυπτού ξεκινά στο Ναύπλιο όταν το 1884, επί δημαρχίας Επαμ. Κωτσονόπουλου, προκηρύχθηκε καλλιτεχνικός διαγωνισμός για τη φιλοτέχνηση του έφιππου ανδριάντα.

Ο ανδριάντας του Κολοκοτρώνη δουλεύτηκε και χυτεύθηκε στο Παρίσι (1891-1895). Το πρόπλασμα βραβεύτηκε από την Ακαδημία της Ρώμης, ενώ πήρε και χρυσό βραβείο στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1900.

Ο γλύπτης Λάζαρος Σώχος στο ατελιέ του, ενώ εργάζεται στο πρόπλασμα του ανδριάντα. Ελαιογραφία του Νικ. Βαρβέρη, 1893.

Ο Κολοκοτρώνης του Ναυπλίου περατώθηκε το 1895 και τοποθετήθηκε στο Ναύπλιο στις 23 Απριλίου του 1901. Η λαμπρή τέλεση των αποκαλυπτηρίων διεξήχθη την ημέρα της τοποθέτησης του ανδριάντα. 

Καρτ ποστάλ που απεικονίζει το πλήθος του κόσμου την ημέρα των αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Η ιδέα για την ανέγερση πανομοιότυπου ανδριάντα στην Αθήνα ήταν πρωτοβουλία του ίδιου του γλύπτη, ο οποίος προσέφερε δωρεάν την εργασία του. Για την κάλυψη των υπόλοιπων δαπανών έγινε πανελλήνιος έρανος.

Φωτογραφία με στιγμιότυπο από τη μεταφορά του ανδριάντα, στην πλατεία Κολοκοτρώνη. 

Ο ανδριάντας χυτεύθηκε εκ νέου (1901-1902) στο Παρίσι. Ο ανδριάντας του Κολοκοτρώνη στην Αθήνα φέρει, στις δύο πλευρές του βάθρου, ένθετες ορειχάλκινες ανάγλυφες συνθέσεις, φιλοτεχνημένες επίσης από τον Σώχο. Στις ανάγλυφες συνθέσεις αναπαριστώνται σκηνές από τη ζωή του Κολοκοτρώνη: την καταστροφή του Δράμαλη και την προτροπή προς τους φοβισμένους Έλληνες να κάψουν τα συγχωροχάρτια των Τούρκων.  

Βιβλιογραφία:

• Αντωνοπούλου, Ζ., "Τα γλυπτά της Αθήνας, Υπαίθρια Γλυπτική", 1834-2004, εκδ. Ποταμός, Αθήνα 2003.
• Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, επιμ. (1937). Λεύκωμα της εκατονταετηρίδος της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1837-1937.
• Μυκονιάτης Η., ¨Ελληνική Τέχνη, Νεοελληνική Γλυπτική", Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1996.
• Υπαίθρια γλυπτική της Αθήνας, εφημ. "Καθημερινή", ένθετο "7 ημέρες", Κυριακή 25 Οκτωβρίου 1998.